ไขมันสะสมจากยา HIV รู้ทัน ป้องกัน และวิธีดูแลตัวเอง

ในปัจจุบัน ยาต้าน HIV ได้รับความนิยมเป็นอย่างมาก เนื่องจากจะช่วยยับยั้งเชื้อไวรัส ทำให้ผู้ที่ป่วยเป็นโรค HIV สามารถใช้ชีวิตได้ปกติ อย่างไรก็ตาม หลายคนอาจยังไม่รู้ว่ายาต้าน HIV มีผลข้างเคียงหลายอย่าง หนึ่งในนั้นคือก่อให้เกิดไขมันสะสมได้ ซึ่งไขมันสะสมเป็นจุดเริ่มต้นของคอเลสเตอรอลสูง ไขมันในเลือดสูง ไขมันพอกตับ นำไปสู่โรคหัวใจและหลอดเลือด ในบทความนี้จึงจะมาพูดถึงแนวทางการจัดการไขมันสะสมจากยา HIV เพื่อให้มีความเข้าใจ และสามารถจัดการกับผลข้างเคียงได้อย่างเหมาะสม

ไขมันสะสมจากยา HIV คืออะไร?

ไขมันสะสม เป็นหนึ่งในผลข้างเคียงจากยาต้าน HIV ซึ่งจะทำให้เกิดภาวะไขมันผิดปกติ และเกิดการกระจายไขมันอย่างผิดปกติ ทำให้ปริมาณไขมันในร่างกายเพิ่มหรือลด จนร่างกายดูไม่สมส่วน โดยส่วนใหญ่ไขมันสะสมจากยา HIV จะเห็นชัดบริเวณคอด้านหลัง ลักษณะเป็นก้อนเนื้อบริเวณกลางไหล่ทั้งสองข้างนูนขึ้นมาบริเวณต้นคอ รวมถึงบริเวณอื่น ๆ เช่น แก้มตอบ ลำตัวอ้วน แขนขาลีบ เป็นต้น ซึ่งถึงแม้ว่าจะไม่ได้อันตรายอะไร แต่ก็จะทำให้เสียบุคลิกภาพ จนหลายคนเสียความมั่นใจ

สาเหตุของไขมันสะสมในผู้ป่วย HIV ที่รับยาต้าน

สำหรับสาเหตุหลักของการเกิดไขมันสะสมในผู้ป่วย HIV ที่รับยาต้าน เป็นผลข้างเคียงจากยาต้าน HIV แทบจะทั้งหมด ไม่ว่าจะเป็นการเปลี่ยนแปลงของกระบวนการเมตาบอลิซึม ทำให้ระดับคอเลสเตอรอล ไตรกลีเซอไรด์ รวมถึงไขมันในเลือดเพิ่มขึ้น จนเกิดไขมันสะสมในร่างกาย นอกจากนี้ ยาต้าน HIV ยังทำให้ระดับฮอร์โมนเกิดการเปลี่ยนแปลง จนส่งผลต่อฮอร์โมนที่ควบคุมระบบเผาผลาญทำงานผิดปกติ ทำให้มีไขมันสะสมเพิ่มขึ้นได้

อาการและสัญญาณเตือนของภาวะไขมันผิดปกติ

สัญญาณเตือนของภาวะไขมันสะสมจากยา HIV จะมีหลายระดับ ตั้งแต่เล็กน้อยไปจนถึงรุนแรง สามารถสังเกตได้ ดังนี้

• ผลข้างเคียงระยะสั้น เช่น เหนื่อย นอนไม่หลับ ท้องเสีย คลื่นไส้ ซึ่งอาการเหล่านี้จะเกิดจากร่างกายไม่คุ้นชินกับยาต้าน HIV แต่จะหายไปเองภายใน 2-3 สัปดาห์ ในกรณีที่อาการไม่ดีขึ้น แนะนำให้ปรึกษาแพทย์
• ผลข้างเคียงในระยะยาว เช่น ไขมันสะสม ไขมันในเลือดสูง คอเลสเตอรอลสูง จนเสี่ยงต่อโรคหัวใจและหลอดเลือด ในกรณีนี้จำเป็นต้องมีการปรึกษาแพทย์เพื่อปรับเปลี่ยนแนวทางการรักษา และพฤติกรรมการใช้ชีวิต เพื่อให้การรักษาไม่รบกวนการใช้ชีวิตประจำวันและสุขภาพด้านอื่น ๆ มากเกินไป

ผลกระทบของไขมันสะสมจากยา HIV ต่อสุขภาพ

ในกรณีที่มีไขมันสะสมมากเกินไป อาจส่งผลให้เกิดความเสี่ยงของโรคอื่น ๆ ตามมา เช่น โรคหัวใจและหลอดเลือด เนื่องจากระดับไขมันในเลือดอย่างไตรกลีเซอไรด์ และคอเลสเตอรอลเพิ่มขึ้น อีกทั้งในกรณีที่มีไขมันสะสมบริเวณต้นคอ ยังอาจส่งผลให้เงยหน้าลำบาก ต้องก้มตลอดเวลา ปล่อยทิ้งไว้ในระยะยาวจะส่งผลเสียต่อกระดูกต้นคอด้วย

ไขมันสะสมจากยา HIV ไม่ได้ส่งผลกระทบต่อสุขภาพเพียงอย่างเดียว แต่จะส่งผลในแง่ของความมั่นใจในการใช้ชีวิตประจำวันด้วย เนื่องจากจะทำให้ไม่มั่นใจในตัวเอง หากปล่อยทิ้งไว้ระยะยาวความกังวลอาจทำให้เกิดความเครียดสะสมได้ แนะนำให้มีการตรวจสุขภาพอย่างสม่ำเสมอ ในกรณีที่มีอาการผิดปกติใด ๆ ควรปรึกษาแพทย์เพื่อปรับเปลี่ยนแนวทางการรักษาทันที

แนวทางการดูแลและจัดการไขมันสะสมจากยา HIV

เนื่องจากไขมันสะสมจากผลข้างเคียงของยา HIV เป็นไขมันที่เพิ่มเฉพาะส่วน ทั้งยังเพิ่มอย่างผิดปกติ จึงไม่สามารถแก้ไขได้ด้วยการออกกำลังกายหรือการควบคุมอาหาร ดังนั้น การดูดไขมันจึงเป็นคำตอบของคุณ เนื่องจากการดูดไขมัน เป็นเทคนิคที่เหมาะกับการแก้ไขปัญหาไขมันสะสมเฉพาะส่วน โดยจะใช้เครื่องมือพิเศษสอดเข้าไปในผิวหนังบริเวณที่มีไขมันสะสม และดูดไขมันส่วนเกินออกมา ทำให้สามารถเห็นผลลัพธ์ได้ทันที และใช้เวลาพักฟื้นไม่นาน อย่างไรก็ตาม หลังจากดูดไขมัน แนะนำให้มีการปรับลดการใช้ยาต้าน HIV ควบคู่กับการดูแลตัวเอง เพื่อไม่ให้เกิดไขมันสะสมอีก

สรุป

ยาต้าน HIV แม้ว่าจะช่วยยับยั้งเชื้อไวรัสได้เป็นอย่างดี แต่ก็มีผลข้างเคียงหลายอย่างเช่นเดียวกัน ควรปรึกษาแพทย์ที่มีประสบการณ์ เพื่อลดความเสี่ยงและผลข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้น แต่สำหรับใครที่ใช้ยาต้าน HIV แล้วมีผลข้างเคียง ทำให้เกิดไขมันสะสมในส่วนต่าง ๆ จนเสียความมั่นใจ ก็ไม่จำเป็นต้องกังวลไป เพราะสามารถดูดไขมันเพื่อแก้ไขปัญหาได้ โรงพยาบาลมาสเตอร์พีชมีบริการดูดไขมันโดยแพทย์ที่มีประสบการณ์ พร้อมด้วยเทคนิคที่หลากหลาย และเครื่องมือที่ครบถ้วน ได้มาตรฐานโรงพยาบาล ในเบื้องต้นสามารถเข้าปรึกษาแพทย์ได้โดยไม่มีค่าใช้จ่าย

แหล่งอ้างอิง

NAM aidsmap. (n.d.). Lipodystrophy. Retrieved from : https://www.aidsmap.com/about-hiv/lipodystrophy

HIV and antiretroviral therapy-related fat alterations : https://www.nature.com/articles/s41572-020-0181-1

Lipodystrophy and HIV : https://www.webmd.com/hiv-aids/lipodystrophy_and_hiv